Petrovaradinska Tvrdjava

Petrovaradinska tvrđava





Petrovaradinska tvrđava, poznata još kao i Gibraltar na Dunavu nalazi se na desnoj obali
Dunava kod Novog Sada. Građena je u periodu od 1692. do 1780. godine, a njen idejni
tvorac je bio markiz Sebastijan Voban. Nastala je u vreme austrijskih vladara Leopolda
I, Josifa I, Karla VI, Marije Terezije i Josifa II. Na Petrovaradinskoj tvrđavi od 1702.
godine bio je smešten kapetanat Podunavske vojne granice (autor slike ispod Gojko Galić).

Tvrđava stoji na serpetinsko dioritskoj steni koja ima dominantan geografski i strateški
položaj na ovim prostorima, te su se zbog toga za nju kroz vekove otimali mnogi narodi.
Ovde ima tragova naseljavanja još iz starijeg kamenog doba, a kasnije su se smenjivali
Kelti, Rimljani, Huni, Avari, Vizantijci, Mađari, Srbi i Turci koje su 1687. godine
isterali Austrijanci, i 5 godina kasnije započeli gradnju sadašnje tvrđave.

Na latinskom jeziku petra znači stena, var je na mađarskom grad, dok bi na turskom din
bilo vera. Spajanjem tih reči dobija se ime Petrovaradin, što u doslovnom tumačenju našeg
naroda znači da je to grad na steni čvrst kao vera.

Za gradnju Tvrđave veoma je zaslužan italijanski grof Alojzije Ferdinando Luiđi Marsili
(1659-1730), rodom iz Bolonje, inžinjerski pukovnik austrijske vojske. Tvrđava je počela
da se gradi po Vobanovom sistemu, čija je osnova imala više naglašenih delova (Gornja
tvrđava, Donja tvrđava, Hornverk, Mala tvrđava na ostrvu i Mostobran). Na Gornjoj tvrđavi
bio je najpre oblikovan jugozapadni istureni ugao, takozvani Leopoldov bastion. Do
tridesetih godina 18. veka završeni su pored Leopoldovog i bastioni: Inoćenti, Josif,
Ludvig i Terezije sa pratećim objektima, kao i Mostobran - Bruckenschantze na levoj obali
Dunava, i malo ostrvsko utvrđenje - Inselschantze.

   


Sredinom 18. veka započela je i poslednja faza izgradnje objekata u kompleksu Tvrđave. U
okviru Gornje tvrđave zidaju se glavne zgrade: Duga kasarna, Jednostavna kasarna,
Topovnjača (Arsenal, kasnije nazvan Mamula), izgrađen je vodovod, a na bastionu Ludvig i
kula sa velikim satom. Objekti izgrađeni u ovom periodu su najprepoznatljivije
turističke atrakcije Tvrđave.

Kula sa velikim satom na bastionu Ludvig, svakako je jedna od najpoznatijih turističkih
atraktivnosti Tvrđave i Novog Sada. Ovaj barokni toranj je poznat po tome što na satu
velika kazaljka pokazuje sate, a mala minute. Ovo je učinjeno kako bi ljudi, a pogotovo
lađari mogli da vide sa velike daljine koliko je sati. Sat pokreće originalni mehanizam
koji se svakodnevno navija. Još jedna karakteristika ovog sata je i da po hladnom vremenu
sat kasni, a po toplom žuri.

Topovnjača, Arsenal ili Mamula je najmonumentalnija jednospratna zgrada na Gornjoj -
Petrovaradinskoj tvrđavi. U ovoj baroknoj građevini pravogaone osnove se danas nalazi
Muzej Grada Novog Sada.

 

Duga kasarna čini prepoznatljivu siluetu Petrovaradinske tvrđave. Ona je bila ključni
objekat u garnizonskom kompleksu, jer je služila za smeštaj oficira i vojnika, a sadržala
je i niz radionica, intendantskih službi, konjušnica i slično. Danas se u njoj nalazi
hotel, dok su u podrumskim prostorijama smešteni brojni ateljei Likovnog kruga.

Od 1768. do 1776. godine građeno je podzemlje tvrđave - lagumi, galerije i hodnici kroz
četiri sprata. Dužina ovih komunikacija i podzemnih prostorija iznosi nešto više od
16 kilometara. Ovaj jedinstveni sistem imao je predviđene instalacije minskih polja,
kao i određene prostorije za smeštaj vojske i oružja, kao i nizove puškarnica kojih je
bilo oko 10.000. Takođe, u ovom periodu je izgrađen bunar Josifa II, i dovršen je i
natkriven veliki Ratni rezervni bunar prečnika 3,50 metara i dubine 60 metara. Ovaj
izvanredno zanimljiv objekat, ispod kružne prostorije, pod kupolastim svodom, imao je
značaj kao glavna rezerva vode za snabdevanje posade.

Etapno, sa kraćim i dužim prekidima, Tvrđava je građena preko 90 godina, pri čemu je
korištena brojna radna snaga.

Petrovaradinsku tvrđavu su kroz njenu istoriju posećivale brojne istorijske ličnosti.
Od onih koji se svojom ulogom u istoriji ističu trebalo bi pomenuti austrijskog cara
Franju Josifa, prvog jugoslovenskog kralja Aleksandara Karađorđevića, vođu Prvog srpskog
ustanka Karađorđa Petrovića. Još jedan posetilac Petrovaradinske tvrđave, u periodu
Prvog svetskog rata, je bio i Josip Broz Tito, ali je na tvrđavi on bio u zatvoru.

   

Današnja tvrđava jedno je od najboljih ostvarenja evropske vojne arhitekture 18. veka.
Veoma je dobro očuvana i važi za drugu po veličini tvrđavu u Evropi. Izuzetno uspešno
odigravši svoju odbrambenu ulogu u prošlosti, Petrovaradinska tvrđava je danas
kulturno-istorijski spomenik od prvorazrednog značaja i svojevrsna turistička atrakcija.
Na tvrđavi se danas nalazi hotel i brojni kafići i restorani, a u toku leta (prva
nedelja jula) se na njoj dešava najveći muzički festival u ovom delu Evrope - EXIT.
Pored ovog muzičkog festivala na Tvrđavi se odigravaju i druge manifestacije tokom cele
godine, a neke od njih su: Baby EXIT, Kulturni vremeplov, Tuneli svetlosti, Vinski
lavirint i Noć muzeja. Baby EXIT (krajem maja) je festival koji privlači decu svih
uzrasta. Na nekoliko bina se održava velika smotra plesa, igre i pesme. Kulturni
vremeplov (u oktobru) je godišnja manifestacija kojom se nastoji da se kroz niz
sastanaka i tribina poslovnim ljudima Evrope promoviše Srbija kao kulturna destinacija.
Tuneli svetlosti (uoči Nove godine) je humanitarna novogodišnja manifestacija koja se
održava u lagumima Tvrđave. Vinski lavirint (u novembru) obuhvata degustaciju vina i
promociju vinarstva Fruškogorske vinske regije. Na kraju, u okviru tradicionalne
manifestacije Noć muzeja (u maju) posetioci imaju mogućnost obilaska Muzeja Grada Novog
Sada, laguma, Opservatorije i ateljea na Tvrđavi.

Od turističkih sadržaja na Tvrđavi se ističu Muzej Grada Novog Sada, koji se nalazi u
zgradi Topovnjača, zatim Opservatorije i ateljei. Muzej Grada Novog Sada poseduje
značajnu kolekciju predmata iz istorije grada i okoline, a u okviru njihove ponude je
i obilazak laguma, odnosno podzemnih vojnih galerija. Pored toga u Planetarijumu se
mogu videti projekcije našeg neba i čuti predavanja iz sfera astronomije. Brojni ateljei
se nalaze u podrumskim prostorijama Duge kasarne. Oni su otvoreni tokom cele godine i
u njima brojni umetnici nalaze inspiraciju za svoj rad. U ovim ateljeima je moguće
popričati sa umetnicima, pogledati njihova dela i čak prisustvovati stvaranju novih dela.
Svi umetnici u ateljeima su organizovani u Likovni krug koji veoma često organizuje
dešavanja na samoj Tvrđavi. Od ovih ateljea svojim delovanjem se ističe Atelje 61 koji
se bavi izradom umetničkih tapiserija, organizuje radionice za sve uzraste i ima svoju
stalnu izložbu otvorenu za sve posetioce. Osim ovoga na Tvrđavi su svoje mesto našli i
Akademija umetnosti i Istorijski arhiv Grada Novog Sada.

Pored svega ovoga neizostavna je i šetnja Tvrđavom u toku koje se može uživati u čistom
vazduhu, brojnim statuama raznih umetnika i nezaboravnom pogledu na Novi Sad, Dunav, Frušku
goru, Panonsku niziju, odnosno na sve četiri strane sveta.